Tại hội nghị tổng kết thi hành Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014 do Bộ Tư pháp tổ chức sáng 24/12, bà Nguyễn Thị Kim Dung, Phó Trưởng ban Thường trực Ban Công tác phụ nữ – Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam, nhấn mạnh điểm tiến bộ nổi bật của luật là quy định linh hoạt hơn về chế độ tài sản của vợ chồng.

Luật cho phép vợ chồng lựa chọn áp dụng chế độ tài sản theo luật định hoặc theo thỏa thuận, qua đó tạo điều kiện để phụ nữ chủ động hơn trong bảo vệ quyền tài sản của mình.

Bên cạnh đó, theo bà Dung, các quy định về tài sản chung, tài sản riêng, nguyên tắc chia tài sản khi ly hôn đã thể hiện rõ quan điểm bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của phụ nữ. Trong đó ghi nhận công sức đóng góp của người vợ, kể cả lao động nội trợ, chăm sóc gia đình được coi là lao động có thu nhập.

Tuy nhiên, thực tiễn giải quyết các tranh chấp tài sản khi ly hôn cho thấy việc chứng minh tài sản chung, tài sản riêng và công sức đóng góp của vợ, chồng vẫn gặp nhiều khó khăn, dễ phát sinh bất lợi cho phụ nữ.

“Phụ nữ, đặc biệt là phụ nữ không có thu nhập ổn định, phụ nữ ở khu vực nông thôn, vùng sâu, vùng xa thường ở vị thế yếu hơn trong việc tiếp cận thông tin pháp luật, thu thập chứng cứ và sử dụng các dịch vụ pháp lý cần thiết để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Nhiều trường hợp, phụ nữ không trực tiếp đứng tên tài sản, dẫn đến khó khăn trong việc chứng minh quyền sở hữu hoặc công sức đóng góp khi xảy ra tranh chấp”, bà Dung dẫn chứng.

Thực tiễn cũng cho thấy cách hiểu và áp dụng pháp luật về chia tài sản vợ chồng chưa thống nhất, tồn tại sự khác biệt đáng kể giữa các địa phương, thậm chí giữa các cấp xét xử.

Bà Dung cho rằng áp dụng quy định hiện hành còn gặp nhiều vướng mắc, phụ thuộc vào quan điểm của người tiến hành tố tụng.

“Có những vụ việc, dù người vợ đã dành phần lớn thời gian cho việc nội trợ, chăm sóc con cái, hi sinh cơ hội học tập, nghề nghiệp để hỗ trợ chồng phát triển sự nghiệp, nhưng khi ly hôn vẫn chỉ được chia phần tài sản bằng hoặc thấp hơn người chồng với lý do “không có đóng góp kinh tế trực tiếp” hoặc “không chứng minh được công sức vượt trội”.

Cách tiếp cận này, dù không trái với quy định pháp luật về mặt hình thức, nhưng chưa thực sự phản ánh đầy đủ tinh thần bảo đảm bình đẳng giới và bảo vệ quyền của phụ nữ mà luật hướng tới”, đại diện Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam nhấn mạnh.

Từ đó, bà Dung bày tỏ, nếu hội đồng xét xử có nhạy cảm giới, thấm nhuần nguyên tắc bình đẳng giới thì các phán quyết phân chia tài sản sẽ đảm bảo quyền lợi công bằng của bên vợ/chồng ở nhà chăm sóc con, gia đình mà không đi làm và ngược lại.

Thống kê từ Cục Hành chính tư pháp (Bộ Tư pháp) cho thấy, từ năm 2015 đến hết năm 2024, cơ quan đăng ký, quản lý hộ tịch trên cả nước giải quyết trên 6 triệu hồ sơ đăng ký kết hôn, trong đó hơn 5,34 triệu trường hợp đăng ký kết hôn lần đầu (gần 88%). Việc thực hiện thủ tục đăng ký kết hôn được tổ chức nghiêm túc, bảo đảm đúng quy trình, thời hạn và điều kiện luật định.

Các vấn đề như kết hôn, ly hôn được quy định trong luật đều được cụ thể hóa trong pháp luật về hộ tịch thông qua việc thực hiện các thủ tục đăng ký kết hôn, ghi vào sổ hộ tịch việc ly hôn.

Thẩm quyền giải quyết ly hôn thuộc về tòa án, nhưng việc ghi chú các bản án, quyết định ly hôn, hủy việc kết hôn trái pháp luật, công nhận việc kết hôn… lại do cơ quan đăng ký hộ tịch thực hiện. Vì thế, theo cơ quan này, phát sinh nhu cầu cần thiết phải liên thông dữ liệu giữa ngành tòa án và ngành tư pháp.

“Việc kết nối, chia sẻ dữ liệu nhằm bảo đảm rằng các thông tin về tình trạng hôn nhân luôn được cập nhật kịp thời, chính xác trong Cơ sở dữ liệu hộ tịch điện tử”, đại diện Cục Hành chính tư pháp cho hay. 

Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tú khẳng định cơ quan này sẽ tiếp tục nghiên cứu, cân nhắc tham mưu cấp có thẩm quyền hoàn thiện pháp luật hôn nhân và gia đình với những vấn đề mang tính “điểm nghẽn”, rào cản cho sự phát triển của gia đình, thực hiện quyền hôn nhân và gia đình của mỗi cá nhân.