“Việc tranh chấp tài sản và làm rõ tính pháp lý của các giấy chứng nhận độc thân này chắc chắn sẽ phải được cơ quan chức năng, tòa án phân định, làm rõ”, luật sư Nguyễn Văn Hậu, Phó Chủ nhiệm Đoàn Luật sư TPHCM, bày tỏ quan điểm với phóng viên Dân trí.

Quy trình cấp giấy chứng nhận độc thân như thế nào?

Luật sư Hậu nói việc cấp giấy chứng nhận độc thân đang thực hiện theo quy định tại Điều 21, Điều 22, Điều 23 Nghị định số 123/2015 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều và hướng dẫn thi hành Luật Hộ tịch.

UBND cấp xã, nơi thường trú của công dân, thực hiện việc cấp giấy xác nhận tình trạng hôn nhân.

Người có yêu cầu nộp hồ sơ tại UBND cấp xã (phường/thị trấn) nơi thường trú hoặc tạm trú để được xác nhận tình trạng hôn nhân; thủ tục bao gồm tờ khai, căn cước/hộ chiếu và các giấy tờ chứng minh tình trạng hôn nhân trước đó (nếu có) như giấy ly hôn hoặc giấy chứng tử.

Trường hợp người yêu cầu xác nhận tình trạng hôn nhân đã có vợ hoặc chồng nhưng đã ly hôn hoặc người vợ hoặc chồng đã chết thì phải xuất trình hoặc nộp giấy tờ hợp lệ để chứng minh.

Trường hợp công dân Việt Nam đã ly hôn, hủy việc kết hôn ở nước ngoài, sau đó về nước thường trú hoặc làm thủ tục đăng ký kết hôn mới tại cơ quan có thẩm quyền của Việt Nam thì nộp bản sao trích lục hộ tịch tương ứng.

Bộ Tư pháp cũng có Thông tư số 04/2020 quy định chi tiết một số điều của Luật Hộ tịch và Nghị định 123/2025, nêu rõ: Trong thời hạn 3 ngày làm việc kể từ ngày tiếp nhận hồ sơ, cơ quan đăng ký hộ tịch có văn bản trao đổi với nơi dự định đăng ký kết hôn trước đây để xác minh.

Trường hợp không xác minh được hoặc không nhận được kết quả xác minh thì cơ quan đăng ký hộ tịch cho phép người yêu cầu lập văn bản cam đoan về tình trạng hôn nhân theo quy định tại Điều 5 Thông tư 04/2020 của Bộ Tư pháp.

Cơ quan đăng ký hộ tịch từ chối giải quyết hoặc đề nghị cơ quan có thẩm quyền hủy bỏ kết quả đăng ký hộ tịch, nếu có cơ sở xác định nội dung cam đoan không đúng sự thật.

Phản ánh tới Bộ Tư pháp mới đây, bác sĩ Chiêm Quốc Thái khẳng định việc cam kết đã ly hôn ngày 25/11/2008, đến ngày 27/7/2015 chưa đăng ký kết hôn với ai, ở bất kỳ địa phương nào trên giấy cam kết của cơ quan chức năng TPHCM, là hoàn toàn đúng sự thật.

Qua vụ việc này, luật sư Nguyễn Văn Hậu khẳng định Bộ Tư pháp cần nghiên cứu cải cách toàn diện quy trình cấp giấy xác nhận tình trạng hôn nhân theo hướng minh bạch, hiện đại và dựa trên cơ sở dữ liệu hộ tịch. Các cơ quan liên quan cần liên thông dữ liệu giữa cơ sở dữ liệu dân cư, hộ tịch điện tử với đăng ký kết hôn. 

“Khi có cơ sở dữ liệu đầy đủ, công chức hộ tịch chỉ cần tra cứu dữ liệu quốc gia trước khi cấp giấy xác nhận độc thân sẽ có kết quả chính xác nhất về lịch sử cư trú, kết hôn, ly hôn và tình trạng hôn nhân hiện tại. Việc này vừa đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, vừa tránh được việc cấp giấy xác nhận tình trạng hôn nhân sai, dẫn đến những hậu quả pháp lý”, ông Hậu nhận định.

Người cấp sai giấy chứng nhận độc thân phải chịu trách nhiệm

Tiến sĩ – Luật sư Đặng Văn Cường (Đoàn Luật sư TP Hà Nội) phân tích, giấy chứng nhận tình trạng độc thân là cơ sở để thực hiện kết hôn hoặc thực hiện các thủ tục hành chính pháp lý có liên quan đến tài sản như nhà đất, phương tiện giao thông…

“Chuyện một công dân được cấp nhiều giấy xác nhận tình trạng độc thân không phải là chuyện hiếm, bởi giấy đó được cấp với mục đích thực hiện thủ tục mua bán, chuyển nhượng bất động sản. Người nào đó thực hiện nhiều giao dịch bất động sản khi đang độc thân thì mỗi lần thực hiện thủ tục lại cần phải có một giấy xác nhận tình trạng hôn nhân thì mới làm được thủ tục đăng ký sang tên chuyển nhượng được”, ông Cường cho hay.

Tiến sĩ luật nhấn mạnh, chính quyền địa phương chỉ sai khi một người đang trong hôn nhân mà lại cấp giấy chứng nhận tình trạng độc thân.

Trường hợp thủ tục cấp giấy xác nhận tình trạng hôn nhân không đúng đối tượng, không đúng nội dung hoặc lợi dụng việc cấp giấy chứng nhận hôn nhân để thực hiện hành vi trái pháp luật thì người vi phạm có thể bị phạt vi phạm hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

Nếu vợ chồng đang ly hôn, chưa có bản án có hiệu lực pháp luật để quyết định chấm dứt hôn nhân thì UBND xã/phường không có quyền cấp giấy chứng nhận tình trạng hôn nhân là độc thân.

“Trong trường hợp cấp giấy chứng nhận tình trạng hôn nhân trái pháp luật dẫn đến gây thiệt hại về tài sản của người khác thì người cấp giấy chứng nhận này phải chịu trách nhiệm trước pháp luật và phải bồi thường thiệt hại”, ông Cường chỉ rõ.