Đây là một trong những điểm mới quan trọng của Luật Thi hành án hình sự sửa đổi. Luật này vừa được Quốc hội thông qua chiều 10/12, với nhiều nội dung mới liên quan đến quyền và nghĩa vụ của phạm nhân.

Theo luật này, phạm nhân có quyền được hiến mô, bộ phận cơ thể và được hưởng chế độ, chính sách theo quy định pháp luật về hiến mô, bộ phận cơ thể người.

Cùng với lao động, học tập, học nghề, phạm nhân được gặp, liên lạc với người thân thích, đại diện cơ quan, tổ chức hoặc cá nhân và được tự mình hoặc thông qua người đại diện để thực hiện giao dịch dân sự theo quy định của pháp luật.

Ngoài ra, phạm nhân cũng được tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện, hưởng chế độ, chính sách về bảo hiểm xã hội theo quy định của pháp luật.

Trình bày báo cáo giải trình, tiếp thu trước khi bấm nút thông qua về nội dung liên quan quyền được hiến mô, bộ phận cơ thể của phạm nhân, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng cho biết một số ý kiến tán thành việc bổ sung quyền được hiến mô, bộ phận cơ thể của phạm nhân nhưng đề nghị bổ sung các điều kiện chặt chẽ.

Trong khi đó, một số ý kiến đề nghị chưa nên quy định quyền này trong Luật.

Nêu quan điểm của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, ông Hoàng Thanh Tùng nhấn mạnh việc bổ sung quyền của phạm nhân được hiến mô, bộ phận cơ thể là chính sách lớn, thể hiện sự nhân đạo của pháp luật. Đồng thời, quy định này cũng tạo điều kiện thiết thực để phạm nhân thể hiện sự hiếu nghĩa, hướng thiện và có cơ hội cứu giúp cho chính thân nhân của họ

Qua đánh giá tác động nhiều mặt, trên cơ sở nghiên cứu, tiếp thu tối đa ý kiến các đại biểu Quốc hội, các cơ quan thống nhất bổ sung quy định phạm nhân được hiến mô, bộ phận cơ thể; được hưởng chế độ, chính sách theo quy định pháp luật về hiến mô, bộ phận cơ thể người”.

Luật cũng quy định chặt chẽ điều kiện để phạm nhân được hiến mô, bộ phận cơ thể.

Cụ thể, Luật quy định phạm nhân được hiến mô, bộ phận cơ thể khi bảo đảm đủ các điều kiện như tự nguyện hiến mô, bộ phận cơ thể; Hiến mô, bộ phận cơ thể cho người thân thích của phạm nhân; Đủ điều kiện sức khỏe để hiến mô, bộ phận cơ thể và bảo đảm sức khỏe để tiếp tục chấp hành án sau khi hiến mô, bộ phận cơ thể.

Phạm nhân cũng tự chịu các chi phí hiến mô, bộ phận cơ thể và chăm sóc sức khỏe bản thân sau khi hiến mô, bộ phận cơ thể.

Cũng theo quy định của luật, phạm nhân được hiến mô, bộ phận cơ thể phải là người bị kết án về tội phạm ít nghiêm trọng hoặc tội phạm nghiêm trọng thuộc trường hợp phạm tội lần đầu và thời gian chấp hành án còn lại dưới 3 năm.

Chính phủ sẽ quy định chi tiết trình tự, thủ tục giải quyết trường hợp phạm nhân có nguyện vọng hiến mô, bộ phận cơ thể.

Ngoài ra, có ý kiến tán thành quy định cho phạm nhân được lưu trữ trứng, tinh trùng song cũng nhiều kiến đề nghị nghiên cứu thận trọng, cân nhắc kỹ việc bổ sung quy định này, đồng thời, cần đánh giá tác động đầy đủ, nhất là các hiệu ứng xã hội không mong muốn.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội khẳng định các cơ quan hữu quan đã tiến hành rà soát, đánh giá thận trọng về vấn đề này. Kết quả cho thấy, nếu bổ sung quy định cho phạm nhân được lưu trữ trứng, tinh trùng sẽ đặt ra yêu cầu nguồn lực rất lớn, đòi hỏi rất cao về chuyên môn, kỹ thuật y tế và quản lý giam giữ, khó bảo đảm tính khả thi trong điều kiện hiện nay.

Vì vậy, Ủy ban Thường vụ Quốc hội tiếp thu theo hướng không quy định về quyền của phạm nhân được lưu trữ trứng, tinh trùng trong luật này, đồng thời đề nghị Chính phủ nghiên cứu kỹ lưỡng về nội dung này và đề xuất tại thời điểm thích hợp.

Luật Thi hành án hình sự sửa đổi gồm 15 chương, 180 điều và sẽ có hiệu lực thi hành từ 1/7/2026.