Tại buổi tọa đàm trực tuyến “Hà Nội cấm xe máy xăng theo giờ: Tính toán nào cho hạ tầng và sinh kế?” do báo Dân trí phối hợp với Văn phòng UBND TP Hà Nội tổ chức, bà Lê Thanh Thủy, Phó Trưởng Phòng Quản lý môi trường, Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội, cho biết có hai nhóm nguyên nhân chính gây ô nhiễm không khí ở Hà Nội.

“Đầu tiên là nguồn nội tại khi Hà Nội như một lòng chảo, đang phải gánh chịu các hoạt động rất lớn từ mật độ phương tiện giao thông cao, hoạt động xây dựng, sản xuất cao, rồi còn tình trạng đốt rơm rạ, đốt rác ở khu dân cư. Trong đó, đốt rác diễn ra nhiều nơi và chúng tôi đau đầu với các biện pháp kiểm soát”, bà Thủy nói.

Ngoài ra, bà Thủy cho hay, một nghiên cứu được thực hiện năm 2022 cùng Ngân hàng Thế giới (WB) chỉ ra rằng ô nhiễm ở Hà Nội còn tới từ các tỉnh lân cận.

“Chúng tôi gọi đây là mùa ô nhiễm. Hà Nội phải chịu rất nhiều điều kiện không thuận lợi, dẫn tới gánh chịu tác động ô nhiễm không khí nặng nề, ảnh hưởng tới sức khỏe người dân và hoạt động sản xuất khác”, bà Thủy nhận định.

Do vậy, Hà Nội đã phải xác định bao nhiêu % có nguyên nhân từ giao thông, bao nhiêu % từ hoạt động xây dựng… để từ đó tập trung nguồn lực giải quyết dứt điểm các nguồn gây ô nhiễm chính.

“Ví như hoạt động giao thông gây ô nhiễm 50-70% như nghiên cứu của WB thì Hà Nội sẽ tập trung vào giải quyết vấn đề về giao thông trước. Nếu Hà Nội giải quyết được ô nhiễm từ giao thông sẽ cải thiện được chất lượng không khí”, bà Thủy nói.

Với các nguồn gây ô nhiễm từ bên ngoài thủ đô, theo bà Thủy, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang thành lập ban chỉ đạo. Trong đó, Hà Nội cùng các tỉnh lân cận thành lập ban chỉ đạo, tập trung xác định nguồn ô nhiễm và đưa ra các giải pháp của vùng.

Trong tổng thể kế hoạch cấm xe máy xăng, bà Thủy khẳng định cơ quan này đã tính toán tác động tới nhóm lao động sử dụng xe máy hành nghề như shipper, xe ôm công nghệ, công nhân tự do…

“Các nhóm lao động sử dụng xe máy là đối tượng chịu tác động trực tiếp khi triển khai vùng phát thải thấp. Vì vậy, chính sách của thành phố là chuyển đổi có lộ trình, có hỗ trợ và đặt người dân vào trung tâm để không chuyển đổi đột ngột, theo khu vực chứ không phải tất cả thành phố”, đại diện Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội thông tin.

“Quan điểm của Hà Nội rất rõ ràng, không đánh đổi an sinh xã hội để bảo vệ môi trường, và cũng không hy sinh môi trường vì lợi ích ngắn hạn. Chúng ta phải làm song song và làm bằng được”, bà Thủy nói.

Thông tin thêm về vấn đề này tại tọa đàm, Phó Giám đốc Sở Xây dựng Hà Nội Đào Việt Long cho biết, để người dân và doanh nghiệp yên tâm chuyển đổi sang phương tiện xanh, thành phố đang nghiên cứu triển khai một hệ thống chính sách hỗ trợ toàn diện, khả thi và phù hợp với điều kiện thực tế.

Trong đó, chủ sở hữu xe máy xăng có thể được hỗ trợ trực tiếp bằng tiền khi chuyển sang xe máy điện. Mức phổ thông được đề xuất hiện nay là hỗ trợ 20% giá trị phương tiện, tối đa 5 triệu đồng.

Với các hộ nghèo, hỗ trợ có thể lên tới 100% giá trị xe, tối đa 20 triệu đồng; còn hộ cận nghèo là 80%, tối đa 15 triệu đồng.

Doanh nghiệp vận tải hành khách, vận tải hàng hóa và các đơn vị cung ứng dịch vụ công ích sẽ được hỗ trợ 30% lãi vay ngân hàng trong tối đa 5 năm, có thể vay vốn ưu đãi từ Quỹ Đầu tư phát triển và Quỹ Bảo vệ môi trường của thành phố.

Thống kê cho thấy Hà Nội hiện có 6,9 triệu xe máy và gần 1,5 triệu xe máy của các tỉnh khác thường xuyên hoạt động, trong đó 70% xe máy đang lưu hành là xe cũ. Mô tô, xe máy chiếm 95% lượng phương tiện xe cơ giới.

Các nghiên cứu thống kê đã chỉ rõ rằng xe máy cũ là nguồn phát thải chính tại đô thị. Cụ thể, xe máy gây ra 94% lượng hydrocarbon (HC), 87% khí CO, 57% NOx và 33% bụi mịn PM10 từ giao thông.